De zaak Slangen vs. Sanctorum

Voor Open Vld, een partij die de vrijheid van meningsuiting hoog in het vaandel draagt, zijn de intimidatiepogingen vanwege haar huisstrateeg beschamend.

Terwijl het verzet tegen de Irakoorlog steeds meer toeneemt in de VS en Groot-Brittannië, kwam pas recentelijk aan het licht hoe tussen 1997 en 2003 Blairs spindoctor, Alastair Campbell, de desinformatie organiseerde rond die oorlog en alle andere aspecten van het beleid. Hij was niet zomaar een woordvoerder of een 'spreekbuis' van de premier, maar iemand die controleerde hoe, wanneer en met welk nieuws de overheid naar buiten kwam. Hij zette de pers onder druk en orkestreerde mediacampagnes om politieke tegenstanders monddood te maken.

Het fenomeen is sinds eind jaren 90 schering en inslag geworden in de politieke wereld, die haar discours uitbesteedt aan marketingspecialisten, niet onderhevig aan enige democratische controle. In de schaduw van de legitieme politieke besluitvorming broeden die 'adviseurs' strategieën uit om de publieke opinie te manipuleren en in het gareel te houden. Institutionele en overheidscommunicatie verworden van langsom meer tot anticommunicatie, die eigenlijk een (post)moderne versie is van de klassieke propagandatechnieken. De ingehuurde spindoctors zien het publiek als een vijand, of in het beste geval als een te bewerken markt: de invloed van de reclamewereld is dan ook opvallend. Bonafide communicatiewetenschappers ervaren dat als een smet op hun blazoen en willen daarmee allerminst geassocieerd worden.

In mei 2006 publiceerde cultuurfilosoof en freelancejournalist Johan Sanctorum in verschillende bladen een kritisch artikel waarin de machtspositie van de spindoctor aan de kaak werd gesteld. Hij constateerde een groeiende normvervaging in het politieke landschap, die ook gepaard gaat met een afbrokkeling van ideologische profielen: maatschappijvisies zijn steeds minder aan de orde, de kiezer wordt een shoppende consument die moet verleid worden via imagocampagnes.

Onvermijdelijk kwam in dit artikel ook de figuur van reclamemaker Noël Slangen ter sprake, tussen 1999 en 2003 communicatie-adviseur van premier Verhofstadt, en momenteel partijstrateeg van Open Vld. Hoewel Sanctorum als voormalig werknemer niet eens focust op de figuur of het bedrijf van Slangen, maar eerder een globaal-politiek en cultuurhistorisch perspectief ontwikkelt, wordt hij door deze toch voor de rechter gedaagd.

Behalve een exorbitante schadeclaim proberen Slangens advocaten ook een publicatieverbod bij de auteur af te dwingen omtrent teksten waarin zijn figuur ter discussie staat. De schadeclaim wordt handig verpakt als een "eis tot terugbetaling" (namelijk van het integrale loon dat Sanctorum tussen 2000 en 2003 als werknemer ontving, plus RSZ en allerlei andere verzonnen 'kosten'). De zaak komt in eerste aanleg voor op 26 oktober.

Sindsdien bleef Johan Sanctorum teksten publiceren over het fenomeen van de spindoctor. Alle worden ze gedetailleerd geciteerd in de aanklacht, als "bewijsmateriaal". Wij vinden dat een verontrustende evolutie. De reactie van Noël Slangen bewijst dat er wel degelijk iets loos is: in de coulissen van de democratie functioneren parallelle krachten die zich boven elke verdenking trachten te stellen. Ze willen de pers controleren maar dulden niet dat ze zelf geobserveerd worden. Het juridisch stalken van critici is daarbij een nieuwe vorm van censuur door intimidatie.

Terwijl journalisten van grote media nog kunnen schuilen onder de paraplu van een machtige persgroep, pakt men momenteel vooral freelancepublicisten en onafhankelijke onderzoekers aan.
Er is sinds 9/11, de antiterrorismewet en de bijzondere opsporingsmethodes een klimaat van repressie en censuur ontstaan: de aanklacht van Electrabel tegen Greenpeace voor bendevorming, de veroordeling van Bahar Kimyongür als terrorist, het afluisteren van activist Didier Brissa en de aanklacht tegen journalist Douglas De Coninck als bendeleider zijn stuk voor stuk onaanvaardbaar. Daarenboven bestaat het risico dat activistische organisaties en zeker ook individuen aan zelfcensuur gaan doen. Dat is natuurlijk ook de bedoeling. Denk aan de roep om het stakingsrecht in te perken en de reflexen van zelfcensuur in vakbondsmilieus.

Wij vinden dat een democratische rechtsstaat niet alleen de vrije meningsuiting en het recht op activisme moet waarborgen, maar zichzelf ook bepaalde normen moet opleggen inzake openheid van discussie en transparante communicatiestijl - weg met de dictatuur van de marketeers en de
spindoctors.

De zaak-Slangen-Sanctorum heeft in al die opzichten een belangrijke symboolwaarde, die de nodige aandacht verdient vanwege de media en de waakzaamheid van alle burgers.
Voor Open Vld, een partij die de vrijheid van meningsuiting historisch toch hoog in haar vaandel draagt, zijn die intimidatiepogingen vanwege haar huisstrateeg beschamend.
Wij verzoeken de heer Noël Slangen, naar eigen zeggen zowat de uitvinder van de 'opendebatcultuur', met aandrang om zijn klacht in te trekken.

Een van de gewraakte stukken van Johan Sanctorum kunt u lezen op www.visionair-belgie.be/Artikels/Communicatie.htm.

Namens het platform voor vrije meningsuiting: prof dr. Jean Bricmont, fysicus UCL, Ludo De Brabander, Vrede, prof. dr. Lieven De Cauter, filosoof, KU Leuven/RITS, Peter Desmet, directeur Greenpeace België, Stephan Galon, vakbondssecretaris Algemene Centrale ABVV, prof dr. Rudi Laermans, socioloog, KU Leuven, Luk Vervaet, Clea.

Medeondertekend door:
Frank Albers, publicist, prof. Ludo Abicht, docent filosofie, Peter Algoet, filosoof, Manu Claeys, publicist, Lucas Catherine, auteur, Pol Deltour, Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ) / Algemene Vereniging van Beroepsjournalisten in België (AVBB) Luc Desmedt, directeur Humanistisch Vrijzinnige Vereniging (HVV), Guy Freiermuth, Vlaamse Journalistenvereniging, prof. dr. R. Lippens, Keele University, UK, Maarten Loopmans, KU Leuven, prof. dr. Rik Pinxten, voorzitter Humanistisch Verbond, Anne Provoost, Schrijfster, prof Eric Swyngedouw, geograaf, university of Manchester, prof. dr. Godfried-Willem Raes, musicus, Hogeschool Gent, Jean-Pierre Rondas, Klara, dr. Eric Rosseel, coördinator Netwerk Psychiatrie & Samenleving, prof. dr. Frank Thevissen, VUB, prof. Klaas Tindemans, jurist, docent RITS, Rik Van
Cauwelaert, directeur Knack Magazine, prof. Frank vande Veire, filosoof, Academie voor Schone Kunsten, Gent, Jos Vander Velpen, advocaat, auteur, prof. dr. Karin Verelst, VUB/RITS.